Aşılama (İntrauterin İnseminasyon - IUI) nedir? Hangi durumlarda uygulanır?
Aşılama, kısırlık tedavisinde hem kadın hem de erkek açısından belirli koşulların sağlandığı durumlarda uygulanan, basit ve ağrısız bir yardımcı üreme yöntemidir. Doğru hasta grubunda uygulandığında başarı oranı yüksektir ve çoğu zaman tüp bebek öncesi bir basamak olarak tercih edilir.
Aşılama Hangi Durumlarda Uygulanır?
- Açıklanamayan İnfertilite
- Tüm testler normal olduğu halde gebelik oluşmuyorsa, aşılama tedavisi ilk basamak olarak önerilir.
- Hafif Erkek Faktörüne Bağlı İnfertilite
- Sperm sayısı, hareketliliği ya da morfolojisi hafif bozulmuşsa (örneğin total motil sperm sayısı 5-10 milyon arasında ise) uygulanabilir.
- Aşılama öncesi spermler laboratuvarda özel işlemlerle hazırlanarak en kaliteli spermler seçilir.
- Servikal Faktör
- Kadının rahim ağzında spermin geçişini engelleyen mukus ya da antikor problemi varsa, aşılama bu engeli aşmak için iyi bir seçenektir.
- Cinsel İşlev Bozuklukları
- Erken boşalma, vajinismus, ereksiyon problemleri gibi durumlarda, zamanında sperm rahim içine bırakılarak gebelik şansı artırılır.
- Ovulasyon (Yumurtlama) Sorunları
- Polikistik over sendromu (PKOS) gibi yumurtlama bozukluklarında, yumurtlama ilaçları ile uyarılan kadına aşılama yapılabilir.
- Endometriozis (hafif-orta evre)
- Tüpler açık ve sperm parametreleri uygunsa, hafif derecede endometriozis varlığında da aşılama denenebilir.
Aşılama Yapılamayacak Durumlar
- Her iki tüpün kapalı olması
- İleri derece sperm bozukluğu (çok düşük sayı veya hareketlilik)
- Kadının yaşı 38–40’tan büyükse ve yumurtalık rezervi düşükse
- Ciddi endometriozis ya da rahim içi yapışıklıklar varsa
Bu durumlarda aşılama yerine doğrudan tüp bebek önerilir.
Aşılama Öncesinde ve Sonrasında Nelere Dikkat Edilmelidir?
Aşılama Öncesinde:
- Yumurtlama takibi yapılmalı; genellikle ilaçla yumurta gelişimi desteklenir (klomifen, letrozol veya iğneler).
- Yumurtalar belli bir büyüklüğe ulaştığında çatlatma iğnesi uygulanır ve 36-40 saat sonra aşılama yapılır.
- Sperm örneği 3 günlük cinsel perhiz sonrası alınmalıdır.
Aşılama Sonrasında:
- İşlemden sonra birkaç saat dinlenmek yeterlidir, genelde yatış gerekmez.
- Hafif kasık ağrısı veya lekelenme olabilir.
- Günlük yaşama hemen dönülebilir.
- Cinsel ilişki kısıtlanmaz; işlem sonrası 1-2 gün içinde ilişki önerilebilir.
- Progesteron desteği (ilaç) başlanabilir.
- 12-14 gün sonra gebelik testi yapılmalıdır.
Aşılama Başarı Oranı Nedir?
- Başarı şansı, çiftin yaşına, yumurtalık rezervine ve sperm kalitesine bağlıdır.
- Genellikle her denemede %10–20 gebelik oranı vardır.
- 3 deneme sonrası gebelik oluşmazsa tüp bebek tedavisine geçilmesi önerilir.
Sonuç olarak, aşılama tedavisi, uygun çiftlerde etkili, basit ve ekonomik bir yöntemdir. Başarıyı artırmak için doğru hasta seçimi, zamanlama ve laboratuvar kalitesi çok önemlidir. Tedavi süreci mutlaka bir kadın doğum uzmanı (tercihen infertilite alanında deneyimli) tarafından yürütülmelidir.